OMÓWIENIE ZNOWELIZOWANEJ USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY I WYNIKAJĄCYCH Z NIEJ UPRAWNIEŃ
DLA SAMORZĄDÓW I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH

Krajowy system obszarów chronionych obejmuje parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu (Ustawa o ochronie przyrody z dn. 16.10.1991 r. z późniejszymi poprawkami). Ich zadaniem jest utrzymanie na chronionym obszarze naturalnych procesów przyrodniczych i stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności biologicznej oraz dziedzictwa geologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i ekosystemów, kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody oraz przywracanie do właściwego stanu zasobów i składników przyrody. Formy ochrony obszarowej są projektowane i zakładane tak, aby stworzyć na terenie kraju jednolity system ochrony obszarowej, gwarantujący efektywną i maksymalną realizację celów ochrony przyrody w Polsce.

Zadania przypisane poszczególnym organom administracji

Zadanie / Organ	Ochrona przyrody	Tworzenie obszarów i obiektów chronionych	Wprowadzanie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt	Prowadzenie ewidencji	Kontrola
MINISTER	+	+	+	+	-
WIJEWODA	+	+	+	+	-
STAROSTA	-	-	-	+	+
GMINA	-	+	±	-	-

Kompetencje administracji publicznej w zakresie ochrony przyrody Rada Ministrów

• Rozporządzenie o utworzeniu (likwidacji) parku narodowego (PN).
• Zatwierdzenie krajowej strategii ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej.

Minister właściwy ds. środowiska

• Sporządzenie krajowej strategii ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej.
• Rozporządzenie o ochronie gatunkowej roślin i zwierząt.
• Rozporządzenie o utworzeniu rezerwatu przyrody (zobowiązania międzynarodowe) (ReM).
• Rozporządzenia o planach ochrony parków narodowych i rezerwatów ReM (na maks. 20 lat).
• Prowadzenie ewidencji i nadzór nad parkami narodowymi.
• Rozporządzenia o strefach ochrony zwierząt łownych w otulinie PN.
• Powoływanie państwowej rady ochrony przyrody oraz rad parków narodowych.
• Zezwolenia na przewóz przez granice roślin i zwierząt chronionych.
• Zatwierdzanie programów działalności i rozwoju ogrodów botanicznych i zoologicznych.

Wojewoda

• Rozporządzenia o utworzeniu rezerwatu przyrody (R), parku krajobrazowego (PK) oraz obszaru chronionego krajobrazu (OchK).
• Wykonywanie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt wg ustaleń rozporządzenia Ministra ds. środowiska, w tym ustalenie i likwidacja granic miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt gatunków chronionych oraz prowadzenie wykazu takich miejsc.
• Wprowadzenie w drodze rozporządzenia czasowej ochrony gatunkowej roślin i zwierząt spoza listy Ministra.
• Rozporządzenia o planach ochrony R i PK (na maks. 20 lat), nadzór nad PK.
• Prowadzenie dokumentacji stanu przyrody, rejestru R, PK i OchK.
• Rozporządzenia o uznaniu za pomnik przyrody (PP), ustanowieniu stanowisk dokumentacyjnych (SD), użytków ekologicznych (UE) i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (ZePK).
• Powoływanie wojewódzkiej komisji ochrony przyrody oraz rad naukowo-społecznych PK
• Uzgadnianie decyzji o WZiZT dla inwestycji realizujących cele publiczne na obszarze PK lub OchK.
• Ustalenie w drodze decyzji warunków wprowadzenia robót budowlanych i ziemnych zmieniających stosunki wodne na terenach o szczególnych wartościach przyrodniczych.
• Wykonywanie zadań organu administracji rządowej w zakresie ochrony przyrody przy pomocy wojewódzkiego konserwatora przyrody.
• Powoływanie i odwoływanie wojewódzkiego konserwatora przyrody.
• Powoływanie członków wojewódzkiej komisji ochrony przyrody.
• Finansowanie działalności wojewódzkiej komisji ochrony przyrody z własnego budżetu.
• Wzywanie gmin do sporządzania miejskiego planu zagospodarowania.
• Wypłata odszkodowań powodowanych przez gatunki chronione (niedźwiedź, żubr, wilk, bóbr) oraz zwierzęta łowne w rezerwatach przyrody.

Starosta

• Opiniowanie planu ochrony w terminie jednego miesiąca od dnia jego przedłożenia.
• Opiniowanie planu utworzenia, powiększenia, zmniejszenia lub likwidacji parku narodowego.
• Uzgodnienie utworzenia parku krajobrazowego.
• Opiniowanie zniesienia parku krajobrazowego lub ograniczenie jego obszaru.
• Prowadzenie rejestru PP, SD, UE oraz ZePK.
• Prowadzenie rejestru przetrzymywanych roślin i zwierząt (w tym miejsc upraw i hodowli) podlegającym ograniczeniom na podstawie umów międzynarodowych, których Polska jest stroną.
• Sprawowanie kontroli nad jednostkami organizacyjnymi i osobami fizycznymi w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie przyrody w trakcie gospodarczego wykorzystania jej zasobów.
• Uzgadnianie zmiany przeznaczenia terenu, na którym znajduje się starodrzew.
• Nadawanie uprawnień społecznego opiekuna przyrody.

Gmina (wójt, burmistrz, prezydent miasta, rada gminy)

• Wprowadzenie form ochrony przyrody nie wprowadzonych przez wojewodę tj. OChK lub form ochrony indywidualnej tj. PP, SD, UE, ZePK.
• Uzgadnianie programów działalności i rozwoju ogrodów botanicznych i zoologicznych.
• Uzgodnienie projektu utworzenia, zmiany obszaru lub likwidacji PK lub PN.
• Opiniowanie planów ochrony PN, ReP i PK.
• Informowanie ministra właściwego ds. środowiska o wydaniu decyzji o WZiZT dla inwestycji realizującej cele publiczne na obszarze PK lub OChK.
• Sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru objętego planem ochrony lub dokonanie zmian w obowiązującym planie miejscowym.
• Wydawanie decyzji o usunięciu drzew rosnących w pasach drogowych na wniosek zarządcy drogi.

Uprawnienia organizacji społecznych i obywateli

• Organizacje ekologiczne, które powołując się na miejsce swego działania zgłoszą chęć uczestnictwa w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, uczestniczą w nich na prawach strony.
• Organizacje ekologiczne , jednostki pomocnicze samorządu gminnego, samorząd pracowniczy, jednostki ochotniczej straży pożarnej oraz związki zawodowe mogą współdziałać w dziedzinie ochrony przyrody.
• Związki zawodowe i samorządy pracownicze mogą powoływać zakładowe komisje ochrony środowiska w celu organizowania i przeprowadzania społecznej kontroli ochrony przyrody środowiska na terenie zakładu pracy.
• Organizacje społeczne mogą występować do właściwych organów administracji o zastosowanie odpowiednich środków zmierzających do zaprzestania reklamy lub innego rodzaju promocji, które są sprzeczne z zasadami ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju.
• Działalność statutowa organizacji społecznych, mających na celu ochronę przyrody, na obszarach parków narodowych lub parków krajobrazowych, wymaga uzgodnienia z dyrektorami tych parków, na obszarach nadleśnictwa z nadleśniczymi a na pozostałych terenach objętych ochroną przyrody konserwatorami przyrody.
• Osoby fizyczne zainteresowane ochroną przyrody mogą uzyskać uprawnienia społecznych opiekunów przyrody. Uprawnienia te nadaje starosta.
• Społecznym opiekunem przyrody może być każdy obywatel RP, który wyraził zgodę na objęcie funkcji, posiada zdolność do czynności prawnych, nie był karany, posiada znajomość przepisów prawnych.
• Społeczni opiekunowie mogą działać indywidualnie lub w zespołach zwanych kołami opiekunów przyrody.
• Społeczny opiekun przyrody jest uprawniony do pouczania osób naruszających przepisy.
• Każdy ma prawo składania uwag i wniosków w postępowaniu prowadzonym z udziałem społeczeństwa.