Organizacje:
przyjęły następujące wspólne stanowisko:
Wejście Polski do Unii Europejskiej oraz dostosowanie do unijnych standardów stanowi obecnie najważniejszą przyczynę wprowadzania zmian w Polsce. Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich są zaś jednymi z najistotniejszych obszarów przewidywanych i koniecznych zmian. Polska, z modelem rolnictwa wielokierunkowego dającym zatrudnienie, pozwalającym na życie w zgodzie z przyrodą, produkcję żywności wysokiej jakości oraz zachowanie różnorodnej struktury kulturowej i krajobrazowej wsi, musi aktywnie włączyć się w dyskusję na temat reformy Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej (WPR). Czując się współodpowiedzialni za przyszłość obszarów wiejskich w Polsce i w Europie przedstawiamy propozycje, które pozwolą zachować to, co najlepsze w politykach rolnych Polski i Unii Europejskiej, a jednocześnie skutecznie zreformować to, co w ostatnich latach ograniczyło zaufanie konsumentów i producentów do WPR.
Dokument ten jest przygotowany z myślą o pracach prowadzonych w Unii Europejskiej w związku z reformą Wspólnej Polityki Rolnej i zakończeniem obowiązywania Agendy 2000 w 2007 roku.
Stanowisko to jest także wyrazem solidarności z instytucjami i organizacjami ekologicznymi, rolniczymi i konsumenckimi prowadzącymi obecnie działania lobbingowe w Unii Europejskiej na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich - rozwoju opartego na współpracy rolników i konsumentów, dającego pracę i godziwą płacę za wysokiej jakości produkty i usługi oraz przyjaznego dla środowiska i zdrowia konsumenta.
Zrównoważony rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich
Obecnie w Unii Europejskiej, w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, mamy wielką różnorodność polityk dotyczących rolnictwa i obszarów wiejskich. Polska, z niepowtarzalną mozaiką małych gospodarstw rolnych oraz wysoką różnorodnością biologiczną na obszarach wiejskich jest wyjątkowym, cennym przykładem dla Europy w budowaniu zrównoważonego modelu rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. Poniżej przedstawiamy kluczowe elementy zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.
Relacje producentów i konsumentów, decentralizacja dystrybucji produktów i usług, wsparcie rynków lokalnych
Konieczne jest odbudowanie jak najbliższych, tam, gdzie to jest możliwe bezpośrednich, relacji pomiędzy producentami i konsumentami produktów i usług rolniczych, w szczególności żywności; kluczową rolę powinna tu odegrać współpraca konsumentów z miast z producentami (żywności ekologicznej, usług turystycznych itp.) z obszarów wiejskich otaczających te miasta.
Zielone miejsca pracy
Tworzenie nowych miejsc pracy na wsi i zwiększenie zatrudnienia w gospodarstwach można osiągnąć przede wszystkim poprzez zwiększenie zakresu realizacji programów rolnośrodowiskowych lub powiększanie areału produkcji ekologicznej żywności. Programy rolnośrodowiskowe są szansą przetrwania i rozwoju małych i średnich gospodarstw rolnych. Przyznawanie dotacji w ramach Wspólnej Polityki Rolnej powinno być uzależnione od tworzenia nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich (w tym także w rolnictwie).
Wspieranie gospodarstw rodzinnych
Małe i średnie gospodarstwa rodzinne stanowią kluczowy element struktury społecznej żywych i aktywnych obszarów wiejskich. Stąd ich istnienie i rozwój nie powinny być podważane w programach rolnych. Wspieranie gospodarstw rodzinnych powinno stać się centralnym punktem polityki zapobiegania wyludniania obszarów wiejskich. Nie ma demokracji na wsi bez jej mieszkańców. Małe i średnie gospodarstwa rodzinne powinny nie tylko przetrwać - należy wzmocnić ich rolę w reformowanej polityce rolnej UE. Konieczne jest także skuteczne wdrożenie programów wspierania powstawania nowych gospodarstw rolnych.
Odejście od schematu sektorowego - ekologiczna integracja polityki dotyczącej wsi i rolnictwa
Konieczne jest oszacowanie kosztów zewnętrznych powstających w sektorze rolnictwa oraz wprowadzenie zasady zanieczyszczający płaci (polluter pays principle) w rolnictwie. Konieczna jest także społeczna i ekologiczna ocena subwencji trafiających na obszary wiejskie. Szczególny niepokój budzi fakt, że coraz mniejsza liczba, coraz większych i intensywnie produkujących gospodarstw, otrzymuje coraz większą część pomocy ze środków publicznych. Powoduje to upadek mniejszych gospodarstw produkujących bardziej naturalną, lepszą jakościową żywność, zaś ich bankructwo prowadzi do społecznej, ekonomicznej i ekologicznej katastrofy na obszarach wiejskich.
Budżet na rolnictwo w Polsce
Obecnie ponad 70% budżetu na rolnictwo przeznaczane jest na cele socjalne - ubezpieczenie społeczne rolników - co powinno gwarantować odpowiednie zabezpieczenie mieszkańców terenów wiejskich, nieuczestniczących już w bezpośrednio w procesie wytwórczym. Konieczne jest powiązanie tego systemu zabezpieczenia społecznego także z nadrzędną zasadą zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.
Pozostała część budżetu rozdysponowana jest w sposób nie gwarantujący tego, że poza intensyfikacją produkcji żywności, polski sektor rolny i obszary wiejskie wytwarzać będą także korzyści - miejsca pracy, produkty i usługi, które zapewniają wzrost dochodowości społeczności wiejskich, kształtowanie obszarów wiejskich w sposób pozwalający zachować i rozwijać ich walory przyrodnicze i kulturowe. Dla przykładu w 2002 roku wsparcie rolnictwa ekologicznego stanowiło zaledwie 0,022% całości budżetu na rolnictwo (spadek o 20% w stosunku do 2001 roku), podczas, gdy dotacje na ochronę roślin były 5-krotnie wyższe i stanowiły ponad 0,1 % (wzrost o 93% w stosunku do 2001 roku).
Narzędzia finansowe ekorozwoju obszarów wiejskich
Dla realizacji zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich konieczne jest stworzenie nowoczesnego systemu jego finansowania opartego na:
Dopłaty bezpośrednie w ramach WPR - uważamy, że konieczne jest całkowite zniesienie dotacji bezpośrednich w rolnictwie do roku 2010 oraz przeniesienie uwolnionych środków finansowych do II filaru Wspólnej Polityki Rolnej. W okresie stopniowej redukcji dopłat bezpośrednich proponujemy ich zamianę na dopłaty do powierzchni, na których prowadzona jest gospodarka zrównoważona oraz wprowadzenie wyceny usług pozaprodukcyjnych istotnych z punktu widzenia równowagi społecznej i ekologicznej (np. ochrona krajobrazu i środowiska) i zapewnienie ich właściwego wynagradzania. Najwyższe dopłaty powinny być powiązane z certyfikacją produktów i usług (np. rolnictwo ekologiczne i zrównoważona gospodarka leśna).
Pomoc Unii Europejskiej dla polskiego rolnictwa (przed i po akcesji) musi zostać wykorzystana dla wzmacniania ekorozwojowych praktyk i tendencji na obszarach wiejskich (patrz wyżej: Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich). Projekty korzystające z pomocy Unii Europejskiej muszą zostać poddane ocenie oddziaływania na środowisko (w przypadku strategii, planów, programów i polityk - strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko).
Międzynarodowy handel żywnością
Dopłaty do eksportu żywności - wyrażamy całkowity sprzeciw wobec dopłat do eksportu żywności, ponieważ dotacje te niszczą lokalną produkcję i konsumpcję żywności, szczególnie w krajach biednych poza Unią Europejską.
Import żywności - Unia Europejska jest największym na świecie importerem żywności - import powinien spełniać wszystkie standardy ekologiczne, społeczne i zdrowotne wynikające z dorobku prawnego UE.
Dostęp do informacji oraz udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji
Dostęp do informacji stanowi obecnie podstawę budowania aktywnego społeczeństwa obywatelskiego. Wzmocnieniu takich aktywnych społeczności wiejskich służy także zwiększanie ich udziału w procesie podejmowania decyzji. Nie bez znaczenia dla dynamicznej poprawy możliwości korzystania z tych praw obywatelskich jest szybki rozwój technologii teleinformatycznych na obszarach wiejskich. *
Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich wymaga zatem głębokich zmian we Wspólnej Polityce Rolnej, do czego niezbędne jest zaangażowanie i współpraca instytucji państwa z organizacjami ekologicznymi, rolniczymi i konsumenckimi. Zasada partnerstwa to jedna z podstawowych zasad funkcjonowania Unii Europejskiej.
Źródło: Fundacja IUCN-Poland