DOBRA PRAKTYKA ROLNICZA W PROGRAMACH ROLNOŚRODOWISKOWYCH

W zależności od stopnia intensyfikacji produkcji rolnej, która odbywa się w oparciu o naturalne zasoby środowiska, jej oddziaływanie na jakość środowiska może być dodatnie lub ujemne. Powiązania pomiędzy rolnictwem i środowiskiem polegają na takim wykorzystywaniu zasobów naturalnych, tzn. gleby, wody, powietrza niezbędnych do produkcji w każdym gospodarstwie, który pozwoli zachować cenne walory środowiska dla przyszłych pokoleń. Wprowadzanie czy utrzymywanie równowagi między rolnictwem a środowiskiem musi być procesem stałym i długofalowym, opartym na całościowym traktowaniu gospodarstwa i odpowiednich regulacjach prawnych.

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady tworzenia i realizacji programu rolnośrodowiskowego w Unii Europejskiej, jak również w krajach kandydackich, jest Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1257/1999 w sprawie wsparcia rozwoju wsi przez Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. Stworzono również szczegółowe zasady wdrażania tych programów oraz instrumenty finansowe, w formie następnego Rozporządzenia Rady (WE) Nr 445/2002. Obydwa rozporządzenia określają główne cele programów, warunki ich realizacji i zasady kalkulacji płatności. Wsparcie finansowe będzie przysługiwać tym rolnikom, którzy zobowiążą się do realizowania, przez okres co najmniej 5 lat, działań polegających na:

• stosowaniu w produkcji rolnej zabiegów chroniących środowisko, krajobraz, zasoby naturalne i różnorodność genetyczną,
• przyjaznej dla środowiska ekstensyfikacji produkcji rolnej,
• zachowaniu środowisk o wysokiej wartości przyrodniczej, które mogą być zagrożone intensyfikacją rolnictwa,
• utrzymywaniu zróżnicowania krajobrazu i historycznych walorów terenów rolniczych,
• podnoszeniu świadomości ekologicznej wśród społeczności wiejskiej.

Dofinansowywanie tego rodzaju działań ze wspólnego budżetu UE oraz budżetów poszczególnych krajów jest oparte na zasadzie "wzajemnych usług", tzn. rolnicy za otrzymywane wsparcie finansowe będą świadczyli dodatkowe usługi chroniące środowisko i krajobraz w obrębie ich oddziaływania, a z efektów tych zabiegów korzystać będzie całe społeczeństwo.

Przed wprowadzeniem docelowych programów rolnośrodowiskowych, które będą wdrażane w pełnym zakresie od roku 2004, czyli po przyłączeniu Polski do UE, będzie realizowany od jesieni 2003r pilotażowy projekt programu rolnośrodowiskowego w ramach programu SAPARD, jako działanie komplementarne uzupełniające wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich.
Realizacja programu rolnośrodowiskowego będzie sprzyjała:

• tworzeniu warunków dla trwałego i zrównoważonego rozwoju wszystkich obszarów wiejskich,
• promocji rolnictwa przyjaznego dla środowiska,
• włączeniu działań na rzecz ochrony środowiska do praktyki rolniczej.

Program pilotażowy będzie realizowany na obszarach charakteryzujących się dużą różnorodnością biologiczną, często objętych rygorami ochronnymi z innego tytułu, ekstremalnie uwilgotnionych, bagiennych, terenach zagrożonych erozją czy strefach buforowych. Pilotażowe programy będą realizowane w 4 Obszarach Przyrodniczo Wrażliwych (OPW): Biebrzańsko - Narwiańskim, ujście Warty, dolina Baryczy i Wschodnio - Karpacki. Działaniami na tych obszarach, w ramach SAPARD zostanie objętych 3 000 ha.

Uczestnikami programu będą rolnicy, którzy dobrowolnie podpiszą kontrakt z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i zadeklarują objęcie programem rolnośrodowiskowym całego gospodarstwa. Oznacza to, że rolnik zobowiązuje się przestrzegać nakazy i zakazy wynikające z polskiego prawa w zakresie ochrony środowiska tzw. minimum rolnośrodowiskowe, w całym gospodarstwie, w miarę możliwości, będzie stosował standardowe dobre praktyki rolnicze, oraz dodatkowo może realizować określone "usługi środowiskowe" podtrzymujące bioróżnorodność.

Jednym z podstawowych założeń programu rolnośrodowiskowego jest wymóg przestrzegania przez rolnika tzw. zwykłej dobrej praktyki rolniczej, określanej jako "minimum rolnośrodowiskowe". Przestrzeganie tego minimum jest obowiązkowe i obejmuje wymogi wynikające z ustawodawstwa w zakresie: ochrony środowiska, stosowania ścieków i osadów ściekowych, ochrony przyrody, ochrony gruntów rolnych i leśnych, stosowania nawozów i nawożenia, stosowania chemicznych środków ochrony roślin, utrzymywania czystości i porządku w gospodarstwie. Wstępnym warunkiem uczestnictwa w programie rolnośrodowiskowym jest zaakceptowanie tego pakietu, bez wsparcia finansowego.

Struktura płatnych działań w programach rolnośrodowiskowych jest następująca:

• działania podstawowe - systemowe (S), polegające na stosowaniu przyjaznych środowisku metod gospodarowania, tzw. rolnictwa zrównoważonego, opartego na przestrzeganiu kodeksu dobrej praktyki rolniczej,
• działania chroniące zasoby przyrodnicze (P), polegające na stosowaniu specjalnych metod gospodarowania na obszarach przyrodniczo cennych,
• działania środowiskowe (K), mające na celu poprawę struktury krajobrazu, ochronę jakości wód i gleb,
• działania uzupełniające (U), towarzyszące wyżej wymienionym działaniom, polegające np. na usuwaniu roślinności inwazyjnej na gruntach odłogowanych, przywracanie gruntów porzuconych do użytkowania rolniczego itp.

W programach rolnośrodowiskowych ważne jest zróżnicowane użytkowanie ziemi, sprzyjające ochronie zasobów naturalnych. Kombinacja różnych roślin z grupami zwierząt wzbogaca zróżnicowanie siedlisk w czasie i przestrzeni, podnosząc w efekcie walory krajobrazowe obszarów wiejskich. W polskim rolnictwie przeważa model gospodarstw mieszanych o różnej intensywności gospodarowania, w których występują znaczące powierzchnie pół naturalnych siedlisk lub o wysokich walorach przyrodniczych, co kwalifikuje je do uczestnictwa w programach rolnośrodowiskowych. Istotne jest, aby wyróżniały się one przyjaznymi dla środowiska metodami gospodarowania np. stosując płodozmian, przetrzymując bydło na pastwisku, zachowując zadrzewienia czy inne elementy sprzyjające mozaikowatości siedlisk, oraz podjęciem szeroko rozumianych "usług na rzecz środowiska". W nadchodzących latach wzrośnie znaczenie programów rolnośrodowiskowych jako instrumentu wspierającego zrównoważony rozwój obszarów wiejskich i powinny one być spójne ze Zintegrowanym Programem Rozwoju Regionalnego.

Wdrażanie programów rolnośrodowiskowych wiąże się z wcześniej realizowanymi projektami, w których wyznaczono np. europejską sieć obszarów przyrodniczo cennych ( projekt NATURA 2000), obszary wrażliwe na zanieczyszczenie azotanami (Dyrektywa azotanowa),obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania, na których obowiązywać będzie minimum rolnośrodowiskowe oraz zasady dobrej praktyki rolniczej.

Kodeks dobrej praktyki rolniczej będący zbiorem zasad, porad i zaleceń powinien być przyswojony przez każdego rolnika i uznawany jako obowiązujące normy etycznego postępowania względem środowiska. Zgodnie z Rozporządzeniami Unii Europejskiej rolnicy, którzy gospodarują na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, uczestniczą w programach rolnośrodowiskowych na obszarach przyrodniczo wrażliwych, bądź prowadzących gospodarstwa ekologiczne, otrzymujący rekompensaty finansowe, zobowiązani są przestrzegać zasady dobrej praktyki rolniczej.

Skrócony zbiór zasad dobrej praktyki rolniczej, w kolejności zagadnień wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Azotanowej przedstawiono poniżej.

Okresy, w których stosowanie nawozów nie jest wskazane

1. Nawozy nie powinny być stosowane w okresach i w warunkach, gdy zawarte w nich składniki mineralne, szczególnie związki azotu, narażone są na wymywanie do wód gruntowych lub zmywanie do wód powierzchniowych. Dotyczy to przede wszystkim okresu zimowego, ale straty składników mogą zachodzić i w innych okresach zależnie od rodzaju gleby, natężenia opadów i okrywy glebowej.
2. Okres zimowy, zależnie od opadów i temperatury, może się charakteryzować bardzo różnym przebiegiem pogody od wilgotnej i ciepłej do suchej i mroźnej. Przebieg pogody może być bardzo zmienny i dlatego nie można stosować nawozów, gdy gleba jest zamarznięta i pokryta śniegiem - nawet, jeżeli nastąpi okresowe ocieplenie.
3. Bez względu na przebieg pogody i stan gleby w okresie zimowym, od początku grudnia do końca lutego nie dopuszcza się stosowania nawozów naturalnych w formie stałej i płynnej oraz nawozów organicznych, w tym kompostów.
4. W pozostałych okresach nie powinno się stosować nawozów, gdy gleba jest nieobsiana lub rośliny są mało zaawansowane we wzroście, a przewidywane jest wystąpienie większych opadów. Dotyczy to w pierwszym rzędzie gleb bardzo lekkich i lekkich o dużej przepuszczalności zwłaszcza, jeżeli są wówczas silnie uwilgotnione.
5. W całym okresie wegetacji roślin, przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi, nie dopuszcza się stosowania nawozów naturalnych w formie płynnej (gnojowica, gnojówka). Należy unikać stosowania nawozów azotowych w późnym okresie wzrostu i rozwoju roślin, gdyż ich nadmiar pozostający w glebie jest narażony na wymywanie do wód gruntowych. Tak zwane późne dawki nawozów azotowych są uzasadnione tylko w uprawie roślin o specjalnych wymaganiach technologicznych.
6. Najmniej ograniczeń w terminach stosowania nawozów (z wyjątkiem punktów 2 i 3) występuje na trwałych użytkach zielonych, oraz w uprawach roślin wieloletnich na gruntach ornych. W uprawie roślin pod osłonami nawozy można stosować w dowolnych terminach, wynikających ze specyfiki uprawy.
   

Nawożenie pól na zboczach

7. Stosowanie nawozów na polach położonych na zboczach, szczególnie o nachyleniu większym niż 10% (60), wymaga szczególnej uwagi, gdyż składniki mineralne z nawozów (zwłaszcza związki fosforu) narażone są na zmywy powierzchniowe. Składniki te, wraz ze spływającą wodą i cząstkami gleby, mogą się dostawać do wód powierzchniowych powodując ich zanieczyszczenie.
8. Rozmiar spływów powierzchniowych zależy od nachylenia terenu, składu granulometrycznego gleby i sposobu jej uprawy, natężenia opadów i rodzaju okrywy roślinnej. Wszystkie te czynniki, a zwłaszcza rodzaj okrywy roślinnej, muszą być brane pod uwagę przy ustalaniu terminów i sposobów stosowania nawozów w terenach narażonych na erozję wodną.
9. Nawozy naturalne w formie płynnej oraz mineralne nawozy azotowe nie mogą być stosowane na polach o nachyleniu większym, niż 10% (60), jeżeli pola te nie znajdują się pod okrywą roślinną.
10. Gleby położone na zboczach powinny być utrzymywane w dobrej strukturze, a przede wszystkim należy zapobiegać ich zagęszczeniu i zaskorupieniu. Gleby nadmiernie zagęszczone, w tym z podeszwą płużną lub powierzchniowo zaskorupione, wykazują znacznie mniejszą przepuszczalność i pojemność wodną, a procesy erozyjne są tutaj szczególnie nasilone. Spływy powierzchniowe wody są zawsze związane ze stratami składników mineralnych i ich przedostawaniem do wód powierzchniowych.
11. Duży wpływ na rozmiar spływów powierzchniowych wody i składników mineralnych, przede wszystkim związków azotu, ma sposób i kierunek uprawy gleby. Na gruntach ornych położonych na stokach, wszystkie zabiegi uprawowe powinny być dokonywane w kierunku poprzecznym do nachylenia stoku. Orkę najlepiej wykonać pługiem obracalnym lub uchylnym, odkładając skiby w górę stoku.
12. Przy uprawie gleby położonej na zboczach korzystne jest zastąpienie uprawy płużnej przez uprawę bezorkową. Do uprawy gleby stosuje się wówczas kultywator z szerokimi łapami (gruber), a do uprawy przedsiewnej bierne zestawy uprawowe, składające się z brony lub kultywatora i wału strunowego lub pierścieniowego.
13. Na glebach zagrożonych erozją w stopniu silnym, jako dodatkowy zabieg przeciwerozyjny, poleca się głęboszowanie. Zabieg ten polega na dokonywaniu głębokich nacięć w glebie i spulchnianiu podglebia, co zwiększa pojemność wodną gleby i ułatwia wsiąkanie wody i składników mineralnych do głębszych jej warstw. Głęboszowanie wykonuje się specjalnym narzędziem - głęboszem, wymagającym ciągnika o dużej sile uciągu.
14. Drogi spływu wód opadowych należy zadarnić, a ruń trawiastą kosić przynajmniej jeden raz w okresie wegetacji. Wskazane jest utrzymywanie zadarnionych skarp oraz pasów ochronnych o charakterze zakrzaczeń lub zadrzewień, które przechwytują i akumulują składniki mineralne zmywane z erodowanych zboczy.
15. Na gruntach ornych położonych na zboczach nawozy naturalne w formie płynnej powinny być w miarę możliwości wprowadzane pod powierzchnię gleby, a nawozy w formie stałej wymieszane z glebą zaraz po ich rozrzuceniu. Na trwałych użytkach zielonych nawozy naturalne należy rozrzucać (rozlewać) na całej powierzchni przeznaczonej do nawożenia, bez pozostawiania ich w kupkach lub pryzmach.
16. Równomierne rozmieszczenie nawozów, na całej przeznaczonej pod nie powierzchni, zapewnia stosowanie dobrze wyregulowanych rozsiewaczy i rozrzutników nawozów. Na terenach narażonych na erozję należy unikać stosowania nawozów łącznie ze środkami ochrony roślin nawet, jeżeli pozwalają na to instrukcje stosowania tych środków.
17. U podnóża zboczy następuje z reguły akumulacja składników mineralnych w glebie, co należy wziąć pod uwagę przy planowaniu nawożenia w tych miejscach.

Stosowanie nawozów na glebach podmokłych, zalanych, zamarzniętych i pokrytych śniegiem

18. Niedopuszczalne jest stosowanie wszelkich nawozów na glebach zalanych wodą, przykrytych śniegiem lub zamarzniętych. Na glebach takich składniki mineralne z nawozów ulegają dużym i nie kontrolowanym stratom.
19. Na glebach powierzchniowo zamarzniętych, w okresach odwilży, można ewentualnie stosować nawozy, jeżeli uzasadniają to względy organizacyjne lub agrotechniczne. Dotyczy to w szczególności pierwszej, wiosennej dawki nawozów azotowych na uprawach roślin ozimych.
20. Na glebach o wysokim poziomie wody gruntowej (powyżej 1,2 m) stosowanie nawozów wymaga szczególnej staranności i umiejętności. Nie zaleca się tutaj stosować nawozów naturalnych w formie płynnej, a nawozy azotowe powinny być stosowane w okresach maksymalnego zapotrzebowania roślin na ten składnik.
21. Gleby o wysokim poziomie wody gruntowej występują z reguły pod trwałymi użytkami zielonymi (łąki i pastwiska). Nawozy mineralne, a szczególnie azotowe i potasowe, należy tu stosować w sposób dawkowany, po każdym pokosie (przepasieniu). Zmniejsza to zarówno niebezpieczeństwo strat tych składników do wody gruntowej, jak i ich nadmiernej akumulacji w materiale roślinnym.
22. Przy ustalaniu dawek nawozów na pastwiska należy brać pod uwagę ilość składników pozostawianych przez zwierzęta w formie odchodów. Na pastwiskach trzeba zapobiegać lub likwidować skutki nadmiernego nagromadzenia odchodów w określonych miejscach (przesuwanie wodopojów i miejsc doju, rozrzucanie łajniaków, czas wypasu itp.).
23. Grunty orne, w których woda gruntowa występuje płycej niż 1,2 m i użytki zielone o poziomie wody gruntowej powyżej 1 m wyłączone są z nawożenia ściekami i osadami ściekowymi.

Nawożenie pól w pobliżu cieków wodnych i stref ochrony wód

24. Na obszarach położonych w bezpośredniej bliskości wód powierzchniowych (zbiorniki i cieki wodne) oraz źródeł wody pitnej (strefy ochronne wód) obowiązują szczególne zasady stosowania nawozów. Dotyczy to dawek, rodzaju i postaci nawozu, sprzętu do nawożenia, a nawet przebiegu pogody w czasie rozsiewu lub rozlewu nawozów.
25. W odległości do 20 m od wód powierzchniowych, stref ochrony wód i obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego nie można stosować nawozów naturalnych, a nawozy mineralne powinny być rozsiewane ręcznie.
26. Sprzęt do stosowania nawozów na takich obszarach powinien być w dobrym stanie technicznym i starannie wyregulowany. Zabieg nawożenia należy dokonywać przy sprzyjającym kierunku wiatru, zapobiegającym znoszeniu cząstek lub kropli nawozu na powierzchnię wody czy obszaru chronionego.
27. Mycie rozsiewaczy nawozów i opryskiwaczy nie może się odbywać w pobliżu wód powierzchniowych czy stref ochrony wód. Wodę z mycia sprzętu należy równomiernie rozlać po powierzchni przeznaczonej do nawożenia, oddalonej o co najmniej 20 m od brzegów zbiorników i cieków wodnych.
28. Pastwiska znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie linii brzegowej wód powierzchniowych nie powinny być przeciążane zbyt dużą stawką zwierząt. Nie należy lokalizować wodopojów bezpośrednio na zbiorniku lub cieku wodnym.

Pojemność zbiorników / płyt do składowania i przechowywania nawozów naturalnych oraz pasz soczystych

29. Wszystkie produkowane w gospodarstwie płynne i stałe odchody zwierzęce i odpady powinny być przechowywane w specjalnych, szczelnych zbiornikach lub na płytach usytuowanych w odpowiedniej odległości od zabudowań i granic zagrody wiejskiej, zgodnie z wymaganiami prawa budowlanego, a przede wszystkim od studni, stanowiącej źródło zaopatrzenia w wodę dla ludzi i zwierząt.
30. Obornik może być gromadzony, fermentowany i przechowywany w pomieszczeniach inwentarskich (obory głębokie) lub na płytach gnojowych. Podłogi pomieszczeń inwentarskich i płyty gnojowe powinny być zabezpieczone przed przenikaniem wycieków do gruntu i zaopatrzone w instalacje odprowadzające wycieki do szczelnych zbiorników na gnojówkę i wodę gnojową.
31. Pojemność płyty gnojowej powinna zapewniać możliwość gromadzenia i przechowywania obornika przez okres co najmniej 6 miesięcy. Poje mność płyty zależy od wysokości pryzmy obornika. W praktyce powierzchnia płyty gnojowej, przy wysokości pryzmy obornika 2 m i wyłącznie alkierzowym systemie utrzymywania zwierząt, powinna wynosić około 3,5 m2 na 1 sztukę dużą. Powierzchnię tę zmniejsza się proporcjonalnie do czasu przebywania zwierząt na pastwisku.
32. Nie należy przechowywać obornika w pryzmach polowych, gdyż prowadzi to do zanieczyszczenia wód gruntowych związkami azotu i fosforu oraz przenawożenia powierzchni pod pryzmą.
33. Pojemność zbiorników na gnojowicę i gnojówkę musi wystarczać na przechowywanie tych nawozów naturalnych przez okres co najmniej 6 miesięcy. W praktyce, na 1 dużą jednostkę przeliczeniową zwierząt w oborze rusztowej, należy przewidzieć pojemność zbiornika na gnojowicę około 10 m3, a na 1 dużą jednostkę przeliczeniową w oborze płytkiej pojemność zbiornika na gnojówkę przynajmniej 2,5 m3.
34. Zbiorniki na płynne odchody zwierzęce oraz bezodpływowe zbiorniki do gromadzenia nieczystości ciekłych powinny mieć nieprzepuszczalne dno i ściany oraz szczelną pokrywę z otworem wejściowym i otworem wentylacyjnym. Zbiorniki na gnojowicę mogą być wyposażone w pokrywę pływającą.
35. Do zbiornika na gnojowicę nie należy odprowadzać substancji pochodzących z domowych instalacji sanitarnych.
36. Wszystkie, produkowane w gospodarstwie pasze soczyste, powinny być przechowywane w specjalnych zbiornikach (silosach) lub na płytach usytuowanych w odpowiedniej odległości od zabudowań i granic zagrody wiejskiej. Odległość ta wynika z wymagań prawa budowlanego i podana jest w pozwoleniu na budowę odpowiednich urządzeń.
37. Przy kiszeniu świeżej masy roślinnej wycieka przeciętnie około 0,2 m3 soku z 1 tony zakiszanej, zielonej masy. Soki kiszonkowe powinny być odprowadzane do studzienek zbiorczych, stanowiących integralną część składową silosów płaskich lub wieżowych. Niezależnie od studzienek zaleca się stosowanie na dno silosu płaskiego warstwy pociętej słomy, zatrzymującej soki kiszonkowe. Jedna tona pociętej słomy może wchłonąć do 2,5 m3 soku.
38. Soki kiszonkowe zawierają znaczne ilości składników mineralnych, w tym związków azotu. W soku odpływającym z 25 ton zakiszanej masy zielonej (średni plon z 1 ha) znajduje się do 14 kg azotu. Odpływ soku do wód powierzchniowych powoduje ich zanieczyszczenie i pozbawia wodę tlenu. Soki zbierane w studzienkach należy rozlewać na pola lub łąki, z których pochodziła masa roślinna do zakiszania.
39. Nie zaleca się sporządzania pryzm kiszonkowych bezpośrednio na gruncie, gdyż soki kiszonkowe przenikają wtedy do wód gruntowych, a ponadto następuje zanieczyszczenie gleby pod pryzmą. Zalecanym sposobem konserwacji pasz jest sporządzanie sianokiszonek, z których nie ma praktycznie wycieków soków. Bele sianokiszonki mogą być przechowywane w dowolnym miejscu, nawet na otwartej przestrzeni.

Dawki i sposoby nawożenia

40. Dawki składników mineralnych należy ustalać na podstawie potrzeb nawozowych roślin, na które składają się ilość składników pobranych z określonym plonem rośliny oraz ich ilość, jaka może być pobrana z gleby bez szkody dla jej żyzności. Dotyczy to w szczególności azotu, którego dawka powinna być możliwie precyzyjnie dobrana.
41. Roczna dawka nawozu naturalnego nie może przekraczać ilości zawierającej 170 kg azotu całkowitego na 1 ha użytków rolnych. Jeżeli ilość nawozów naturalnych, produkowanych w gospodarstwie, przeliczonych na azot całkowity przekracza 170 kg azotu na 1 ha, wskazuje to na nadmierną obsadę inwentarza. Rolnik powinien wówczas albo zmniejszyć obsadę zwierząt, albo zawrzeć umowę z sąsiadami na odbiór nadwyżkowych ilości nawozów naturalnych.
42. Dawki nawozów naturalnych należy ustalać według zawartości w nich tak zwanego azotu działającego. Azot działający wykazuje takie samo działanie nawozowe jak azot nawozów mineralnych. Przy przeliczaniu ilości azotu całkowitego nawozów naturalnych, na azot działający należy posługiwać się odpowiednim wzorem.
43. Przy ustalaniu dawek azotu dla roślin uprawianych po przedplonach motylkowych, należy uwzględnić ilość azotu w resztkach pożniwnych tych roślin związanego biologicznie. Ilość ta wzrasta wraz z długością okresu użytkowania i wielkością plonu rośliny motylkowej.
44. Znajomość zawartości azotu mineralnego Nmin w glebie pozwala na bardziej precyzyjne zaplanowanie nawożenia tym składnikiem. W tym celu trzeba jednak wykonać analizę gleby na zawartość Nmin w próbie gleby pobranej przed zastosowaniem pierwszej dawki nawozów. 45. Gnojowicę i gnojówkę powinno się stosować na nieobsianą glebę, najlepiej w okresie wczesnej wiosny. Dopuszcza się stosowanie tych nawozów naturalnych pogłównie na rośliny, z wyjątkiem roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi lub na krótko przed ich skarmianiem przez zwierzęta. Roczna dawka gnojowicy nie powinna przekraczać 45 m3 (170 kg N) na ha.
45. Optymalnym terminem stosowania obornika jest wczesna wiosna. Obornik może być wywożony również w okresie późnej jesieni pod warunkiem, że będzie natychmiast przyorany. Należy unikać wywożenia obornika w okresie późnego lata lub wczesnej jesieni z uwagi na możliwe straty azotu zarówno w formie gazowej (amoniak) jak i w formie przesiąków do wód gruntowych (azotany). Pogłówne stosowanie obornika i kompostu dopuszczalne jest tylko na użytkach zielonych i wieloletnich uprawach polowych. Roczna dawka obornika nie powinna przekraczać 40 ton (170 kg N) na hektar.
46. Nawozy naturalne oraz organiczne muszą być przykryte lub wymieszane z glebą za pomocą narzędzi uprawowych nie później niż następnego dnia po ich zastosowaniu. Gnojowica i gnojówka powinny być wprowadzane bezpośrednio do gleby za pomocą węży rozlewowych połączonych z zębami kultywatora. Stosowanie pogłówne tych nawozów odbywa się przy użyciu węży rozlewowych. Tylko na użytkach zielonych i trwałych uprawach polowych dopuszcza się stosowanie płytek rozbryzgowych.
47. Azotowe nawozy mineralne należy stosować w okresach bezpośrednio poprzedzających maksymalne zapotrzebowanie roślin. Wskazany jest podział całkowitej dawki nawozów azotowych na kilka części i zastosowanie ich w fazie wzrostu wegetatywnego roślin, z uwzględnieniem stanu i wyglądu łanu.
48. Nawozy powinny być równomiernie rozmieszczone na całej powierzchni pola lub użytku zielonego, na które są przeznaczone. Wymaga to użycia właściwego sprzętu i starannej regulacji (sprawdzanej w trakcie zabiegu) rozsiewaczy i rozlewaczy nawozów.

Ponadto Kodeks obejmuje zalecenia dotyczące: sposobu użytkowania gruntów, systemu płodozmiennego, sposobu uprawy roli, opracowywania planów nawożenia itp. Dobra praktyka rolnicza może być w pełni realizowana jedynie w gospodarstwach prowadzących produkcję roślinną i zwierzęcą, w których liczba i dobór gatunków zwierząt jest dostosowana do powierzchni uprawnej, która zabezpiecza podstawową część paszy, zaś produkowane nawozy naturalne pokrywają w znacznej mierze potrzeby roślin, oraz pozwalają odbudowywać glebową substancję organiczną. Składniki mineralne powinny być dostarczane w ilościach nie większych niż wymagania roślin oraz w terminie największego na nich zapotrzebowania. Każdy nadmiar składników pochodzący z nawozów naturalnych czy mineralnych jest marnotrawstwem, zwiększa koszty produkcji, przyczynia się do zwiększania podatności roślin na infekcje powodowane przez choroby i szkodniki oraz prowadzi do zanieczyszczania zarówno wód gruntowych jak i powierzchniowych. Dobra praktyka rolnicza powinna być częścią składową długofalowego procesu zarządzania gospodarstwem oraz uwzględniana w codziennej realizacji procesów produkcyjnych. Tak rozumiana dobra praktyka rolnicza będzie zapewniała równoczesne uzyskiwanie godziwego dochodu rolniczego, w niektórych obszarach wspieranego dodatkowymi płatnościami gwarantowanymi Rozporządzeniem 1257/1999, i utrzymywanie równowagi w różnych ekosystemach.