Towarzystwo na rzecz Ziemi
ul. Zamkowa 1/50, 32-600 Oświęcim
tel/fax: 033/8422120, 8441934
e-mail: office@tnz.most.org.pl
http://www.tnz.most.org.pl


Oświęcim, 21 czerwca 2003
 

Celem projektu "Unia dla Środowiska - najlepsze krajowe przykłady" realizowanego w ramach programu "Promowanie integracji europejskiej za pośrednictwem organizacji pozarządowych" była promocja wpływu integracji na poprawę stanu środowiska w Polsce poprzez publikację broszury informacyjnej prezentującej najlepsze przykłady inwestycji i działań organizacyjno-edukacyjnych ("miękkich") w zakresie ochrony środowiska finansowanych z unijnych środków, a następnie rozsyłka broszury do przedstawicieli grup celowych i mediów oraz promocja wydania internetowego. Pozytywne przykłady powinny zachęcić czytelników do inicjowania podobnych działań w swoim lokalnym środowisku i ubiegania się o środki UE.

W ramach realizacji projektu przeprowadzono następujace działania:

  • ankietyzację instytucji zaangażowanych w ochronę środowiska w kraju,
  • konsultację z ekspertami - identyfikację "najlepszych przykładów" projektów UE,
  • ostateczny wybór projektów, kontakt z koordynatorami,
  • przygotowanie tekstów do publikacji (przez koordynatorów lub w przypadku problemów z kontaktem z właściwą osobą przez wnioskodawcę),
  • redakcję i formatowanie tekstów, złożenie tekstów do druku w "Zielonych Brygadach",
  • opracowanie graficzne publikacji, skład komputerowy tekstów,
  • druk publikacji, opracowanie wersji internetowej i jej umieszczenie w Internecie,
  • rozsyłkę publikacji do odbiorców (samorządy, organizacje pozarządowe, szkolne kluby europejskie, media),
  • promocję publikacji poprzez rozsyłkę internetową informacji,
  • rozsyłkę broszury na indywidualne zamówienia.

Zgodnie z założeniami w publikacji zaprezentowano 16 projektów realizowanych na rzecz środowiska przez administrację państwową i samorządową, związki gminne, prywatne przedsiębiorstwa, samorządy gospodarcze oraz organizacje pozarządowe. Opisane przykłady dobrano w taki sposób, aby w miarę możliwości zaprezentować pełne spektrum beneficjentów, rozwiązań i obszarów działania, przedsięwzięcia małoskalowe i duże inwestycje, realizowane w mniejszych i większych miejscowościach. Wyboru dokonano w oparciu o przeprowadzoną ankietę, rozesłaną do kilku tysięcy potencjalnych beneficjentów projektów Unii Europejskiej. Spośród nadesłanych materiałów wybrano najciekawsze rozwiązania. Kryteria wyboru stanowiły głównie: obszar działań projektu, osiągnięte lub planowane efekty ekologiczne oraz społeczno-ekonomiczne, skala przedsięwzięcia, innowacyjność, wielkość dotacji unijnej oraz stopień zaawansowania prac i udział społeczności lokalnej w wykonaniu danego zadania.

Do najlepszych przykładów zaliczono następujace projekty:

  1. CZYNNA OCHRONA EKOSYSTEMÓW LEŚNYCH KARKONOSKIEGO PARKU NARODOWEGO (Beneficjent: Karkonoski Park Narodowy)
  2. UŻYTKI EKOLOGICZNE SZANSĄ DLA ZACHOWANIA BIORÓŻNORODNOŚCI W KAŻDEJ GMINIE (Beneficjent: Towarzystwo Przyrodnicze "Bocian", dawne Mazowieckie Towarzystwo Ochrony Fauny)
  3. NATURA 2000 W DOLINIE ODRY DLA PRZYRODY I CZŁOWIEKA (Beneficjent: Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju)
  4. ROZWÓJ GOSPODARKI LOKALNEJ W GMINACH PIENIĘŻNO I PŁOSKINIA (Beneficjent: Fundacja "Wieś w XXI Wiek")
  5. KOMPLEKSOWY REGIONALNY PROGRAM GOSPODARKI ODPADAMI (KRPGO) (Beneficjent: Celowy Związek Gmin CZG-12)
  6. ROZBUDOWA SKŁADOWISKA ODPADÓW KOMUNALNYCH BARYCZ WRAZ Z INWESTYCJAMI TOWARZYSZĄCYMI W RAMACH PROJEKTU "KRAKÓW - GOSPODARKA ODPADAMI STAŁYMI, ETAP I" (Beneficjent: Urząd Miasta Kraków)
  7. BUDOWA TURYSTYCZNYCH DRÓG I ŚCIEŻEK ROWEROWYCH NA TERENIE GMINY SULĘCIN (Beneficjent: Urząd Miasta i Gminy Sulęcin)
  8. PROJEKT GEOTERMALNEGO UCIEPŁOWNIENIA PODHALA (Beneficjent: PEC Geotermia Podhalańska S.A.)
  9. GAZYFIKACJA MIASTA MIĘDZYZDROJE (Beneficjent: Związek Gmin Wyspy Wolin)
  10. ROZWÓJ FUNKCJI METROPOLITARNYCH AGLOMERACJI RZESZOWSKIEJ POPRZEZ TWORZENIE WARUNKÓW DO LOKALIZOWANIA SI FIRM ORAZ UPORZĄDKOWANIE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ (Beneficjent: Związek Komunalny "WISŁOK")
  11. BUDOWA SYSTEMÓW KANALIZACJI NA WYSPIE WOLIN (Beneficjent: Związek Gmin Wyspy Wolin)
  12. POPRAWA JAKOŚCI WODY W SZCZECINIE (Beneficjent: Zakład Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o.)
  13. CYKL SZKOLEŃ -OGRANICZENIE TOKSYCZNOŚCI I ILOŚCI ODPADÓW MEDYCZNYCH ORAZ ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH W PLACÓWKACH SŁUŻBY ZDROWIA WOJ. MAŁOPOLSKIEGO, PODKARPACKIEGO I ŚLĄSKIEGO" (Beneficjent: Ogólnopolskie Towarzystwo Zagospodarowania Odpadów "3R")
  14. ENERGETYKA ODNAWIALNA NA RZECZ SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ W PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ POLSCE (Beneficjent: Polsko-Litewska Izba Gospodarcza Rynków Wschodnich)
  15. AKTYWIZACJA SPOŁECZNOŚCI WIEJSKIEJ NA RZECZ DZIAŁAŃ ZWIĄZANYCH Z OCHRONĄ PRZYRODY W KRAJOBRAZIE ROLNICZYM (Beneficjent: Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody "Salamandra")
  16. PROMOWANIE OCHRONY ŚRODOWISKA I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU LASÓW W POLSCE (Beneficjent: Fundacja IUCN Poland)
W opracowaniu zaprezentowano projekty zakończone lub zaawansowane. Tylko w jednym przypadku, opisano przedsięwzięcie fizycznie nie rozpoczęte (projekt "Poprawy jakości wody w Szczecinie"). Wymagało ono jednak omówienia, z uwagi na jedną z najwyższych dotacji przyznanych w Polsce na działania chroniące środowisko.

Projekty potraktowano w sposób całościowy. W prezentacji kilku przedsięwzięć, nie ograniczono się jedynie do opisu okresu prac, w którym beneficjenci korzystali ze środków unijnych, ale przedstawiono również działania, podejmowane na długo przed przyznaniem dotacji. Przykładowo, jeśli w danej miejscowości ze środków unijnych wybudowano sortownię odpadów, trudno pominąć fakt, że na długo przed tym wydarzeniem prowadzono szeroką działalność edukacyjną i segregowano odpady. Prace poprzedzające również wymagają dużych nakładów finansowych, których w momencie składania wniosków do funduszy europejskich (czasami pod zupełnie nową nazwą programu), z reguły się nie uwzględnia w postaci wkładu własnego beneficjenta. Bez tych działań nie osiągnięto by obecnych efektów ekologicznych. Równie trudno byłoby ocenić uzyskane rezultaty odnosząc je wprost do działań zrealizowanych wyłącznie w okresie finansowanym przez Unię. Gdyby ograniczyć się jedynie do niego, w wielu przypadkach za efekt ekologiczny trzeba by uznać, powstanie inwestycji "samej w sobie". Wówczas takie potraktowanie tematu byłoby zbyt dużym uproszczeniem. W wielu przypadkach unijne dotacje to przysłowiowe "postawienie kropki nad i". Zakończenie pewnych, wcześniej rozpoczętych programów. I tylko w odniesieniu do nich, jako pewnej całości, możemy mówić o konkretnych, wymiernych efektach ekologicznych i społeczno-ekonomicznych. Należy przy tym pamiętać, że wiele z nich jest osiągalne dopiero po kilku latach od zakończenia określonych prac.

Wśród nadesłanych projektów najliczniejszą grupę stanowiły inwestycje wodno-kanalizacyjne. Najmniej liczną - działania z zakresu ochrony bioróżnorodności, co jest spowodowane nieopłaceniem przez Polskę składki, umożliwiającej skorzystanie ze środków programu LIFE, wspierającego tego typu zadania. Nieuiszczenie tej opłaty, może świadczyć o wąskim spojrzeniu decydentów na zagadnienia środowiskowe, widziane jedynie przez pryzmat ochrony przyrody nieożywionej, a więc powietrza, wody i gleby. Ochrona czynna środowiska biotycznego jest dla wielu abstrakcją, działaniem niezrozumiałym i tym samym niepotrzebnym. W dalszym ciągu pokutuje pogląd, że wszystkie problemy środowiskowe tego kraju, rozwiąże czyste powietrze i woda. Nic bardziej mylnego! Nie dziwi więc fakt, że z reguły w ocenie projektów wodno-kanalizacyjnych czy z zakresu ochrony powietrza, brakuje rzeczowego odniesienia do zmian w przyrodzie ożywionej, jakie również wystąpią po ich realizacji.

Serdeczne podziękowania należą się czasopismu "Ekopartner" oraz Polskiej Fundacji im. Roberta Schumana i Stowarzyszeniu KLON/JAWOR, za wskazanie kilku cennych działań. Mamy nadzieję, że nasze opracowanie zachęci wielu do ubiegania się o środki UE i będzie inicjować do podejmowania podobnych prac w swoim lokalnym środowisku. Obecnie w Polsce jest wiele wartościowych i różnorodnych projektów, które doczekały się już zakończenia lub są na etapie realizacji. Wierzymy, że po wejściu do Unii, będzie ich jeszcze więcej. Pojawią się również większe możliwości finansowania działań na rzecz ochrony środowiska. Czy jednak z nich skorzystamy, zależy wyłącznie od naszej determinacji i przygotowania.

Piotr Rymarowicz
Robert Wawręty
realizatorzy zadania

 


Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej.
Poglądy w nim wyrażone należą do Towarzystwa na rzecz Ziemi oraz autorów
i nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.