4. JAK ROZWIĄZYWAĆ PROBLEMY Z BOBRAMI?

4.1. Model gospodarowania populacją bobra

4.1.1. MATERIAŁ WYJŚCIOWY DO OPRACOWANIA MODELU GOSPODAROWANIA POPULACJĄ BOBRA:

• Bobry przystosowują środowisko dla swoich potrzeb i zmieniają je w tak dużym stopniu, jak żadne inne zwierzę. Inżynierska działalność bobrów była i jest podstawą funkcjonowania wielu ekosystemów. Ma ona wpływ również na gospodarkę człowieka, a stawy bobrowe posiadają nieocenione walory estetyczne, rekreacyjne i edukacyjne.
• Populacja bobrów w najbliższych latach będzie wzrastać liczebnie. Zwiększy się skala konfliktów. Model gospodarowania musi być więc długofalowy.
• W każdej sytuacji konfliktowej powinno się przeprowadzać bilans zysków i strat dla środowiska i człowieka.
• Model gospodarowania musi brać pod uwagę skłonność bobrów do wędrowania na duże odległości. Powinien mieć zatem zastosowanie do dużych powierzchni.
• Rozwiązania konfliktów muszą być wypracowane przy współpracy wszystkich zainteresowanych stron (pokrzywdzonego, służb ochrony przyrody, przedstawicieli Polskiego Związku Łowieckiego).
• Model gospodarowania populacją bobra musi uwzględniać fakt, że środowisko życia bobra (strefa brzegowa zbiorników i cieków) jest miejscem występowania wielu gatunków zwierząt i roślin. Prawidłowo wykształcona strefa brzegowa ma również wielkie znaczenie przy ograniczaniu erozji, zmniejszaniu zagrożenia powodziami, itp.
• Jednym z warunków gospodarki populacją bobra jest prowadzenie szerokiej akcji edukacyjnej wśród społeczeństwa.

4.1.2. ZŁOTY ŚRODEK

Idealnym rozwiązaniem większości problemów z bobrami byłoby pozostawianie przy ciekach i zbiornikach naturalnej strefy buforowej o szerokości ok. 20 - 50 metrów, w której nie prowadziłoby się intensywnych działań gospodarczych. Byłoby to z korzyścią nie tylko dla bobrów, ale i dla wielu gatunków roślin i zwierząt. Dowiedziono również, że strefa buforowa pełni ważną rolę przy ograniczaniu erozji, zmniejszaniu zagrożenia powodziowego, oczyszczaniu i obniżaniu temperatury wód, itd., itd.

4.1.3. KLASYFIKACJA STANOWISK BOBROWYCH

Dla prawidłowego prowadzenia gospodarki bobrem konieczne będzie odświeżenie instytucji bobrowniczego, który miałby pod swą pieczą gminę, powiat lub województwo, zależnie od liczby i zagęszczenia bobrów, wielkości konfliktu, etc. W kooperacji z Polskim Związkiem Łowieckim, służbami ochrony przyrody, organizacjami pozarządowymi, itp., będzie on na bieżąco prowadził inwentaryzację stanowisk bobrowych pod kątem ich kondycji oraz wpływu na środowisko, w tym także gospodarkę człowieka (m.in. szacowanie szkód). Na podstawie tych obserwacji będzie można klasyfikować poszczególne stanowiska, lokalne populacje, lub tereny które mogą być zasiedlone przez bobry do trzech poniższych kategorii:

I. Powierzchnie bez konfliktu:

• szkody nie występują lub są znikome,
• środowisko dla bobra jest optymalne,
• strefa brzegowa nie jest intensywnie użytkowana przez człowieka, jest odpowiednio szeroka i zasobna w pokarm.

II. Powierzchnie konfliktu potencjalnego:

• szkody mogą wystąpić w przypadku zwiększania się liczebności populacji lub kolonizacji przez bobry,
• środowisko jest suboptymalne,
• strefa brzegowa jest użytkowana przez człowieka, jej szerokość nie jest wystarczająca do zapewnienia pokarmu bobrom w dłuższym czasie.

III. Powierzchnie aktualnego konfliktu:

• występują znaczne szkody w gospodarce człowieka,
• tereny zurbanizowane,
• groble stawów rybnych, pola uprawne, sady, itp.

W przypadku kategorii II i III szkody mogą być minimalizowane poprzez zastosowanie trzech strategii. Pierwsza to po prostu oddanie pola oraz tolerowanie bobrów (nie oznacza to zaprzestania wszelkich działań). Druga to zapobieganie kolonizacji nowych terenów przez bobry. Trzecia - podejmowanie działań, które zmniejszają liczebność rodzin i/lub minimalizują ich wpływ na środowisko.

Przed podjęciem jakichkolwiek działań należy się zastanowić czy szkody powodowane przez bobry są zawsze tak duże i trudne do zniesienia, jak to się wydaje w pierwszym momencie. Często bowiem wycinanie drzew, podtapianie gruntu itp. są rekompensowane z nawiązką poprzez lokalne zwiększenie różnorodności biologicznej, retencji, oczyszczania wody, podwyższania poziomu wód gruntowych, co opisano w poprzednich rozdziałach. Może więc będzie się bardziej opłacało poświęcić nieco terenu dla bobrów? I jeszcze ostatnia uwaga: w momencie pisania tej książeczki bóbr europejski jest w Polsce wciąż jeszcze ściśle chroniony, dlatego wszelkie prace w jego siedliskach mogą być wykonywane po konsultacji z lokalnymi służbami ochrony przyrody podlegające z kolei właściwemu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Przyrody.

4.2. Sposoby rozwiązywania problemów z bobrami

Sposoby rozwiązywania problemów z bobrami, które przedstawiam poniżej mają często ograniczone działanie i nie mogą być traktowane jako panaceum we wszystkich przypadkach. Najbardziej skuteczne będzie jednoczesne stosowanie wymienionych zabiegów na możliwie dużym terenie. Warto zatem będzie współpracować z właścicielami okolicznych gruntów - pozwoli to również zmniejszyć koszty.

4.2.1. "ODDANIE POLA" ORAZ TOLEROWANIE BOBRÓW

Wszędzie tam, gdzie jest to możliwe najlepiej jest nauczyć się żyć z bobrami niż walczyć z nimi. Zwierzęta to niezwykle uparte i trudno im się dziwić - w końcu walczą o swoje życie. W szczególności należy tutaj:

1. chronić, odtwarzać i poszerzać strefę brzegową cieków i zbiorników (np. poprzez wyłączenie ich spod użytkowania, zamianę gruntów, wykup gruntów, tworzenie użytków ekologicznych, etc.). Będzie to z pożytkiem nie tylko dla bobrów,
2. drogi, budynki, etc. umieszczać na gruntach wyżej położonych, które w razie podniesienia przez bobry poziomu wody nie zostaną zalane,
3. chronić szczególnie cenne drzewa przez owijanie siatką drucianą i innymi materiałami (patrz również pkt. 4.2.2. g),
4. zabezpieczać potencjalnie zagrożone przepusty drogowe, (patrz również pkt. 4.2.2. h),
5. chronić wały przeciwpowodziowe, groble stawów rybnych przed kopaniem w nich nor przez bobry poprzez wykładanie siatek metalowych, ogrodzenia, (patrz również pkt. 4.2.2. j),
6. grodzić uprawy siatką metalową lub ogrodzeniami elektrycznymi. (patrz również pkt. 4.2.2. k),
7. usiąść, obserwować bobry i podziwiać przyrodę. Sąsiedzi będą zazdrościć!

4.2.2. ZAPOBIEGANIE KOLONIZACJI NOWYCH TERENÓW

Środki zapobiegające kolonizacji powinny być stosowane jedynie tam, gdzie inżynieryjna działalność bobrów może spowodować zagrożenie życia ludzkiego lub wywołać wielkie szkody gospodarcze. Przykładem obiektów, gdzie obecność bobrów nie są pożądana mogą być strategiczne rowy melioracyjne odprowadzające nadmiar wód z okolic wsi, ważne przepusty drogowe i kolejowe, wały przeciwpowodziowe, groble stawów rybnych, itp. Zapobieganie kolonizacji sprowadza się do zmniejszenia atrakcyjności środowiska, w którym bobry mogłyby się osiedlić i powodować ew. szkody. Ma to szczególne znaczenie w tych okolicach, gdzie populacja jest liczna i wiele młodych osobników poszukuje swego terytorium. Aby zniechęcić bobry do osiedlenia się należy:

1. zmieniać skład gatunkowy zadrzewień porastających brzegi rowów melioracyjnych lub stawów - sadzić gatunki drzew i krzewów nieatrakcyjne dla bobrów jak np. iglaste, olchy,
2. usuwać gatunki preferowane przez bobry - wierzby, osiki. Ważne jest również, by unikać gromadzenia wycinanych drzew w pobliżu brzegu - mogą stanowić one pokarm lub materiał budowlany,
3. oferować bobrom alternatywne miejsca do osiedlenia się w pobliżu - sadzić gatunki drzew i krzewów przez nie preferowe w tych miejscach, gdzie budowanie tam i ścinanie drzew może korzystnie oddziaływać na środowisko lub szkody będą niewielkie,
4. prowadzić współpracę z okolicznymi właścicielami gruntów aby prace były prowadzone na szerszą skalę,
5. wykorzystać strach bobrów przed drapieżnikami. Oprowadzać psy w miejscach, które mogą być intensywnie penetrowane przez bobry, używać chemicznych środków odstraszających opartych na zapachu drapieżników (badania znajdują się na razie w fazie eksperymentalnej),
6. wykorzystać terytorializm bobrów. Używanie castoreum (strój bobrowy) może odstraszyć potencjalnych kolonizatorów i wywołać u nich złudzenie, że teren jest zajęty przez inną rodzinę (badania znajdują się na razie w fazie eksperymentalnej),
7. chronić pojedyncze drzewa lub grupy drzew otaczając je metalowymi siatkami, smarując klejem zmieszanym z piaskiem, owijając papą lub materiałem nasączonym repelentami, etc. Można w ten sposób zabezpieczyć drzewa cenne ze względów estetycznych lub finansowych oraz "skierować" zainteresowanie bobrów na inne tereny,
8. uniemożliwiać budowanie tam poprzez stosowanie zabiegów technicznych zabezpieczających przepusty drogowe, zwężenia cieków, etc. (szerzej o tym w rozdziale 4.2.2.3). Aktywność budowlana bobrów może być również powstrzymywana poprzez likwidowanie stawków i głęboczków na ciekach tuż przed przepustami drogowymi. Pomaga także wybieranie mułu z tych odcinków cieków i zastępowanie go kamieniami i żwirem. Likwiduje to zapas materiału budowlanego oraz zazwyczaj przyspiesza to prąd i zwiększa nachylenie terenu, co dodatkowo utrudnia budowanie tam,
9. W przypadku płytkich stawów można zastosować przedstawione poniżej urządzenie kontroli poziomu wody Siatka z rurą do której wpływa woda powinna być umieszczona tak daleko w stawie jak jest to możliwe. Część główna urządzenia umieszczona w grobli (zamknięta w celu uniknięcia wandalizmu) kontroluje poziom wody w stawie - będzie on zależny od długości pionowej rury. Koniec wlotowy rury ułożonej w stawie powinien być całkowicie zanurzony i chroniony przez siatkę. Koniec wylotowy powinien być jak najdalej od grobli,
10. utrudniać kopanie nor i budowanie nor. Brzegi i groble rowów melioracyjnych i sztucznych stawów powinny być tak wymodelowane, by miały mało strome, delikatne spadki (patrz również pkt. 4.2.1.),
11. stosować ogrodzenia z metalowej siatki (wysokość ok. 1 m), ogrodzenia elektryczne o wysokości ok. 30 cm od ziemi (tzw. pastuch elektryczny). Sposoby skuteczne, ale drogie i wymagające stałej kontroli,
12. niestety na razie nie zostały opracowane skuteczne i bezpieczne środki chemiczne odstraszające bobry. Jednak w niektórych sytuacjach dość skuteczne są środki zwykle stosowane przeciwko jeleniowatym (np. HUKINOL produkowany przez KIEFERLE GmbH, Niemcy) lub drobnym gryzoniom smarowane na pniach szczególnie cennych drzew,
13. zakładać siatki druciane na groblach stawów rybnych, wałów przeciwpowodziowych, itp., co uniemożliwia kopanie nor przez bobry.

4.2.3. SPOSOBY POSTĘPOWANIA Z OSIEDLONYMI BOBRAMI

4.2.3.1. POLOWANIA?

Polowania na bobry (jakkolwiek niedozwolone) i zmniejszanie liczebności ich pogłowia wydają się najlepszym sposobem zmniejszania szkód w gospodarce człowieka. Jednak sprawa - zwłaszcza w Polsce - jest mocno skomplikowana, ponieważ:

1. Nie ma u nas tradycji polowań na bobry. Zwierz to bowiem królewski, chroniony już od czasów Bolesława Chrobrego, a w XX wieku myśliwi walnie przyczynili się do jego ochrony. Dlatego obserwuje się w środowisku łowieckim niejaką niechęć do wprowadzenia polowań, zwłaszcza, że myśliwi musieliby partycypować w kosztach odszkodowań.

2. Strzał do bobra jest trudny, a podniesienie jest często niemożliwe. Istnieje niebezpieczeństwo rykoszetów od powierzchni wody. Wprowadzenie pułapek, które są bardziej efektywne, jest mało realne.

3. Coraz mniejsze znaczenie ma wykorzystanie gospodarcze bobra. Obecnie na całym świecie obserwuje się zmniejszenie popytu na skóry. Jest on bowiem zależny od aktualnej mody, cen i nacisków ekologów. Na przykład na Litwie, mimo wprowadzenia polowań, pozyskanie bobrów jest bardzo niskie (Alius Ulievicius, informacja ustna). Pewne zastosowanie w przemyśle perfumeryjnym może mieć strój bobrowy, jednak popyt na niego jest stosunkowo słaby. Potrawy z mięsa bobra, popularne w Skandynawii i Ameryce, są w Polsce zupełnie nieznane. Szanse na zmianę przyzwyczajeń kulinarnych Polaków, zwłaszcza biorąc pod uwagę gryzonie, są raczej znikome. Siekacze bobrów mogą być używane do wyrobu galanterii, jednak wydaje się, że mogłyby być one pozyskiwane jedynie przy okazji. Podsumowując - ilość pozyskiwanych zwierząt zależałaby od aktualnego popytu na wyroby z tuszy. W przypadku bobra jest on słaby i nic nie wskazuje na to, żeby zwiększył się w niedalekiej przyszłości.

4. Opierając się na doświadczeniach krajów, gdzie polowania są dozwolone można stwierdzić, że zmniejszanie szkód tą drogą jest mało efektywne. Jak przedstawiono z rozdziale 2.7. bobry żyją w specyficznych, unikalnych w świecie ssaków jednostkach - rodzinach - składających się z pary rozmnażających się rodziców i różnej liczby młodych. Zajmują one określone i oznakowane terytorium. Dlatego tradycyjne modele gospodarowania łowieckiego opracowane np. dla jeleniowatych tracą sens w odniesieniu do bobrów. Pozyskanie kilku osobników z rodziny zazwyczaj nie powoduje opuszczenia zajmowanego terytorium i problem pozostaje wraz z bobrami. Inne rozwiązanie - pozyskanie wszystkich osobników z rodziny, niezwykle trudne technicznie - jest również mało skuteczne, gdyż w okolicy obfitującej w bobry zwolnione miejsce jest natychmiast zajmowane przez młode, wędrujące osobniki i problem znów pozostaje. Poza tym intensywne użytkowanie często prowadzi do tego, że młode bobry szybciej opuszczają rodzinę i mogą mieć młode już w wieku 2 lat. I co równie ważne - w regionach, gdzie pozyskanie jest duże, znacząco zwiększa się liczba płodów u ciężarnych samic i wielkość miotów w porównaniu do tych terenów, gdzie bobry są chronione. Te i inne przykłady dowodzą, że bobry (podobnie do innych gatunków) w obliczu zagrożenia zwiększają potencjał rozrodczy i kolonizacyjny.

5. Obserwacje badaczy skandynawskich i amerykańskich dowodzą, że poszczególne osobniki w rodzinie bobrów są powiązane bardzo silnymi więziami socjalnymi (rozdział 2.4., 2.7.) Odstrzał jednego lub kilku osobników często powoduje zaburzenia w rozmnażaniu się, migracje części osobników, które mogą kolonizować tereny użytkowane przez człowieka i wchodzić w konflikty. W ogóle populacja bobrów znajduje się w stanie dość kruchej równowagi i chaotyczne pozyskanie może doprowadzić do poważnych zakłóceń.

4.2.3.2. ODŁOWY I PRZESIEDLANIE?

Pozostaje jeszcze rozważyć możliwość przesiedleń rodzin lub poszczególnych zwierząt, które powodują szkody. Jest to rozwiązanie polecane, gdy istnieje zapotrzebowanie na odłowione bobry (w Polsce jeszcze tak). W przeciwnym wypadku sprowadzi się to do przesiedlenia problemu! Poza tym - jak dowiedziono w dwóch ostatnich podpunktach rozdziału 4.2.3.1. skuteczność tego zabiegu w ograniczaniu szkód będzie raczej niska.

Oczywiście regulacja liczebności populacji bobrów jest konieczna. Wobec braku lub małej liczebności ich naturalnych wrogów funkcję tę musi spełniać myśliwy. Jednak, jak już dowiedziono, skuteczność i realne zastosowanie polowań oraz odłowów w zmniejszaniu szkód powodowanych przez bobry są raczej mizerne. Dlatego należy stosować inne środki zmniejszające uciążliwą działalność bobrów, które będą jednak wiązać się z ograniczaniem liczebności populacji przez człowieka. Wydaje się, że konieczne będzie opracowanie zasad gospodarowania populacją bobrów w Polsce tak, by z jednej strony wykorzystać inżynieryjne zdolności bobrów do zwiększania retencji wody, zwiększania różnorodności biologicznej itd. (rozdziały 3.1. - 3.4.) a z drugiej minimalizować szkody przez nie powodowane. Musimy nauczyć się jak lepiej sąsiadować z bobrami niż walczyć z nimi. W dalszej części przedstawiamy przetestowane sposoby zmniejszania uciążliwości bobrów dla gospodarki człowieka.

4.2.3.3. ZABIEGI TECHNICZNE W STANOWISKACH BOBRÓW I ICH OTOCZENIU ZMNIEJSZAJĄCE SZKODY

4.2.3.3.1. Umieszczanie budynków, dróg, etc. na nasypach lub naturalnych podwyższeniach terenu.

Zabieg skuteczny, długotrwały.

4.2.3.3.2. Odpowiednie projektowanie mostów, grobli i nasypów

Jeżeli pogodzimy się z faktem, że niektóre mało uczęszczane drogi będą mogły być zalewane przez bobry - można zastosować poniższe rozwiązanie. Droga mimo okresowego lub stałego zalewania nie będzie niszczona.

Poniższy przykład pochodzi z Niemiec. Ciek przepływa pod drogą dwoma przepustami, z których jeden lub obydwa można chronić przed zablokowaniem przez bobry stosując metody przedstawione w punkcie 4.2.3.3.3.1.

4.2.3.3.3. Kontrola poziomu wody w stanowiskach bobrowych

Zalewanie pól, lasów, łąk, dróg i linii kolejowych, blokowanie przepustów i kanałów w wyniku budowy tam przez bobry jest częstym problemem. Pierwszym pomysłem jaki przychodzi do głowy jest usunięcie powodu - rozburzenie tamy. Jednak instynkt zapewnienia sobie bezpieczeństwa nakazuje bobrom natychmiastowe ograniczenie nadmiernego wypływu wody. Nawet jeśli tama jest wysadzona materiałem wybuchowym lub zniszczona spychaczem (jest to zresztą niedozwolone) to w ciągu jednej nocy potrafią ją całkowicie odbudować. Biorąc pod uwagę kwoty wypłacanych odszkodowań wydaje się rozsądne szukanie innych, bardziej skutecznych i długotrwałych działań zapobiegających. Jednocześnie trzeba docenić pozytywny wpływ bobrów na środowisko. Jak pogodzić te dwie sprawy?

Generalnie wszystkie problemy związane z podnoszeniem przez bobry poziomu wody można sprowadzić do dwóch sytuacji:

1. Blokowanie przepustów drogowych i kolejowych, kanałów w nasypach, zastawek na rowach melioracyjnych, etc.
2. Budowanie i powiększanie tam.

Jak dowiedziono powyżej usuwanie bobrów lub ich budowli jest działaniem mało skutecznym. Pozostaje zatem zastosowanie niżej podanych rozwiązań. Zostały one opracowane w oparciu o bardzo bogate doświadczenia zebrane z USA, Kanady i Skandynawii. Ważne jest uświadomienie sobie, że żadne z nich nie gwarantują w 100% efektywności we wszystkich przypadkach. Potrzebne będzie dokładne rozeznanie sytuacji a kombinacja podanych środków będzie najlepszym wyjściem. Trzeba będzie również ocenić ich przyszły wpływ na środowisko - na przykład może się lokalnie obniżyć poziom wód gruntowych, mogą zniknąć ryby, płazy, ptaki wodne, etc.

Ponadto, w przypadku stosowania zabiegów, które regulują przepływ wody (rury chroniące przepusty, rury zakładane w tamach bobrowych) trzeba uwzględnić możliwość wystąpienia ulewnych deszczy, wezbrań wód i zwiększoną ilość niesionej wody. Ich przepustowość musi być zatem liczona nieco na "wyrost".

UWAGA! Praca w wodzie może być niebezpieczna. Trzeba zatem zwracać uwagę na:

• szybki prąd,
• niepewne, niestabilne, grząskie i muliste dno,
• niską temperaturę wody,
• częste oddalenie miejsc pracy od siedzib ludzkich,
• głębokie kanały kopane przez bobry.

4.2.3.3.3.1. BLOKOWANIE PRZEPUSTÓW PRZEZ BOBRY

Wszelkie zwężenia cieków są bardzo chętnie wykorzystywane przez bobry, gdyż mogą one stosunkowo małym nakładem pracy osiągnąć zamierzony cel - ustabilizowanie i podniesienie poziomu wody. Dlatego przepusty drogowe, kanały i zastawki i inne struktury są często blokowane, co może doprowadzić do znacznych strat a nawet zagrożenia życia ludzi. Jak dowiedziono powyżej - odstrzały czy sukcesywne niszczenie tam jest mało skuteczne a często kosztowne. Poza tym bobry często umieszczają materiał budowlany wewnątrz przepustu, co dodatkowo utrudnia jego usunięcie.

PRZYKŁADY ROZWIĄZAŃ:

Siatki i kraty zamykające przepusty Za (+) i Przeciw (-) + stosunkowo tanie + łatwe w montowaniu + dobrze funkcjonują jeśli są systematycznie kontrolowane - wymagają częstego i regularnego czyszczenia - mogą zmniejszać przepływ wody - mogą ograniczać wędrówki ryb - mogą być uszkadzane przez lód

a) Siatki i kraty ochraniające przepusty. Bobry często nanoszą materiał do wnętrza przepustu i tam go blokują. Poniższe rozwiązania uniemożliwiają wchodzenie bobrów:

1. Po wyciągnięciu prętów możliwe jest czyszczenie kraty z mułu i gałęzi naniesionych przez wodę i bobry.
2. Oczyszczenie przepustu jest możliwe dzięki łańcuchowi, który można zaczepić o hak samochodu.

b) Ogrodzenia ochraniające przepusty

Innym środkiem ochraniającym przepusty przed blokowaniem są ogrodzenia. Przeważnie mają kształt podkowy lub półokręgu. Muszą być tak skonstruowane, by bobry nie mogły obejść ogrodzenia bokiem lub górą. Bobry będą często próbowały budować tamę wzdłuż ogrodzenia, ale będzie ona znacznie łatwiejsza do usunięcia, niż gdyby była wewnątrz przepustu. Ogrodzenia w połączeniu z rurami będą działać bardziej efektywnie, będzie również możliwa regulacja poziomu wody w stawie.

c) Urządzenie Clemson - w przypadku przepustu

Urządzenie Clemson Za (+) i Przeciw (-) + nie wymaga regularnej obsługi + bardzo efektywne + może kontrolować poziom wody + w przypadku dużego przepływu wody można łączyć wiele elementów + urządzenie wypróbowane i efektywne - część wlotowa musi być zanurzona - stosunkowo drogie - nie polecane w przypadku cieków szybko płynących - mogą zmniejszać przepływ wody i utrudniać wędrówki ryb

Urządzenie Clemson w przypadku przepustu jest wersją urządzenia z punktu 4.2.3.3.3.2. Stosowane bardzo szeroko w USA i Kanadzie, bardzo efektywne. Składa się z rury PCV o średnicy ok. 20 cm, która w części wlotowej - ułożonej w stawie na długości 3 metrów jest nawiercona kilkuset otworami z zabezpieczona drucianą siatką przed gryzieniem przez bobry. Rura przechodzi przez przepust i zakończona jest tzw. kolankiem, którego wysokość reguluje poziom wody w stawie. Aby otrzymać bardziej dokładne plany lub kasetę wideo można pisać na adres:
Department of Aquaculture, Fisheries and Wildlife
G08 Lehotsky Hall, Clemson University
Clemson, South Carolina 29634 USA

d) Ogrodzenia elektryczne

Ogrodzenia elektryczne odstraszają bobry przed wpływaniem do przepustu. Wymagają nadzoru, dlatego proponuje się ich używanie w pobliżu siedzib ludzkich.

f) Bóbr-Stop

Bóbr-Stop to cylinder z metalowej siatki, który po zamontowaniu stanowi pzedłużenie przepustu. Długość wynosi zwykle 3 metry, ale w zasadzie zależy od średnicy przepustu. Godny polecenia - bardzo efektywny, nie wymaga częstych kontroli. Możliwy do wykonania domowym sposobem.

g) Rury ochraniające przepusty

Rury ochraniające przepusty Za (+) i Przeciw (-) + stosunkowo tanie + łatwe do skonstruowania i zamontowania - muszą być umieszczone wystarczająco głęboko, tak by otwór wlotowy był całkowicie zanurzony - zróżnicowana efektywność - wymagają regularnego czyszczenia - mogą zmniejszać przepływ wody i utrudniać wędrówki ryb

Zasada tego rozwiązania polega na tym, że bobry, mimo blokowania przepustu nie osiągają celu - tzn. spiętrzenia wody. Nadmiar wody wypływa przez otwory w rurze przytwierdzonej do siatki zabezpieczającej przepust. Koniec wlotowy rury powinien być zamknięty siatką a sama rura może być owinięta siatką chroniąca przed gryzieniem przez bobry. Zaleca się stosowanie tego rozwiązania w przypadku głębokich cieków i używanie rur o długości 6-10 m a średnicy uzależnionej od przepływu.

4.2.3.3.3.2. BUDOWANIE I STAŁE POWIĘKSZANIE TAM PRZEZ BOBRY

a) Rury przechodzące przez tamy bobrów

Rury przechodzące przez tamy bobrów Za (+) i Przeciw (-) + stosunkowo tanie + ustalają stały poziom wody w stawach bobrowych + umożliwiają istnienie stawów bobrowych wraz ze swoimi dobrodziejstwami dla środowiska - wymagają inwestycji w początkowej fazie - zwykle wymagają regularnego czyszczenia i inspekcji - zróżnicowana efektywność

Rury pozwalają na regulację poziomu wody w stawach bobrowych. Bobry zmuszone są pogłębiać staw, ale zazwyczaj nie opuszczają zajętego terytorium. Stawy zatem pozostają wraz ze swoimi dobrodziejstwami dla natury, ale ich powierzchnia się nie zwiększa. Aby rury pełniły swą funkcję muszą być całkowicie zanurzone i regularnie oczyszczane z gałęzi i mułu. W przypadku zmiany miejsca położenia tamy muszą być przenoszone. Ich zasadą jest utrudnienie bobrom wykrycia miejsca wypływu wody ze stawu. Dlatego wlotowe części rur często są nawiercane wieloma otworami i chronione siatkami metalowymi. Ważne jest aby części wlotowe były zanurzone. W przypadku dużych stawów zaleca się założenie większej ilości rur.

b) Dreny z pni

W tym rozwiązaniu obowiązuje ta sama reguła jak w przypadku powyżej. Proste i raczej efektywne.

c) Urządzenie Clemson

Zasada pracy identyczna jak w punkcie 4.2.3.3.3.1. c. Godne polecenia.

d) Ogrodzenia elektryczne montowane na tamach bobrowych

W niektórych przypadkach ogrodzenia elektryczne mogą być efektywne. Montowane na celowym uszkodzeniu tamy mogą odstraszyć bobry od jej naprawiania, co obniża poziom wody w stawie.

Ważniejsza literatura:

1. ANONYMOUS. 1992. The Clemson Beaver Pond Leveler. Dept. Aquaculture, Fisheries, and Wildlife, Clemson University, Clemson, S.C.
2. ANONYMOUS. 1980. Controlling water levels in beaver ponds. Alberta Energy and Natural Resources. Fish and Wildlife Division.
3. ANONYMOUS. 1995. Non-Lethal Beaver Control Succeeds. North Carolina Network fo Animals. Newsletter, Spring.
4. ANONYMOUS. Beaver-Stop is the solution. DCP Consulting LTD.
5. ANONYMOUS. Constructing a dam flume. Alliance for Animals. Draft.
6. ANONYMOUS. Peaceful co-existence. Draft.
7. BAYERISCHES LANDESAMT FUER UMWELTSCHUTZ. 1994. Beitraege zum Artenschutz 18 - Biber. Schriftenreihe Heft. 128, Muenchen.
8. BUECH R.R. 1985. Beaver in water impoundments: understanding a problem of water - level management. U.S. For. Serv., Gen. Tech. Rep. NC-100, 95-105.
9. CAPROTTI E. 1986. Il castoro nella cultura occidentale dall' Antichita al. Rinascimento. W: Inestigations of Beavers (ed. G. Pilleri), V. V, 75-152.
10. D'EON R.G. et al. 1995. The Beaver Handbook. Northeast Science & Technology.
11. EVELAND T.E. Living with beavers. The Fund for Animals, Inc., 1-12.
12. HAMELIN D. Use of a fence energizer to control the water level of a beaver impoundment. Draft.
13. HEIDECKE D., KLENNER-FRINGES B. 1992. Studie ueber die Habitatnutzung des Bibers in der Kulturlandschaft und anthropogene Konfliktbereiche. II. ISSSSM. Martin-Luther-Universitaet Halle-Wittenberg und Universitaet Osnabrueck, Halle.
14. HENDERSON F.R, FOX L. 1987. Beaver damage control. Kansas Fish and Game Commission, Manhattan, Kansas.
15. JACKSON S., DECKER T. Beavers in Massachusetts. 1993. University of Massachusetts Cooperative Extension Service and the Massachusetts Division of Fisheries and Wildlife, CR-0333-9/93.
16. LISLE S. 1995. What Beaver Do For Other Animals, Beaver in Maine, Part 1I. Maine Fish and Wildlife, 3-5.
17. LISLE S. 1996. Beaver deceivers. Wildlife Control Technology. Sept. - Oct., 42-44.
18. MATHEWSON A. 1997. Living with beaver: signpost to survrival. Draft.
19. MUELLER-SCHWARZE D. 1996. Proactive Management: Avoiding Conflict by Knowing Beaver Behavior. In: Living With Wildlife Report - A. Rowan & J. Weer (ed.), 153-172.
20. RINGELMAN J.K. 1991. Managing Beaver to Benefit Waterfowl. Fish and Wildlife Leaflet, 13.4.7.
21. SCHWAB G. et al. 1992. Biber in Bayern. Wildbiologische Gesellschaft Muenchen e. V.
22. SCHWAB G. 1997. Maganer fuer Nager. Kosmos V. 12, 92-95.